Η Άπνοια είναι η διακοπή της αναπνοής (ροής του αέρα) πάνω από 10 δευτερόλεπτα. Έχουμε τρία είδη υπνικής άπνοιας: την Κεντρική, όταν η διακοπή της διόδου αέρα από την μύτη και το στόμα κατά την διάρκεια του ύπνου συνδυάζεται με απουσία κινήσεων των αναπνευστικών μυών, την Περιφερική, που παρουσιάζεται παρόλο που οι αναπνευστικοί μύες λειτουργούν και την Μικτή, όταν έχουμε και περιφερικές και κεντρικές υπνικές άπνοιες.
Σύνδρομο αποφρακτικής υπνικής άπνοιας ονομάζουμε το σύνολο των κλινικών εκδηλώσεων και επιπτώσεων στον οργανισμό, που είναι αποτέλεσμα της Περιφερικής ή της Μικτής Υπνικής Άπνοιας.
Το ροχαλητό είναι ο θόρυβος που παράγεται από την δόνηση δομών του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος. Στις δομές αυτές περιλαμβάνονται η μαλθακή υπερώα, οι παρίσθμιες καμάρες, το τοίχωμα του φάρυγγα και γενικότερα τα μαλακά μόρια στο ανώτερο αεραγωγό σύστημα μέχρι τις φωνητικές χορδές. Το ροχαλητό εμφανίζεται στην εισπνοή αλλά μπορεί να εμφανιστεί και στην εκπνοή. Το φάσμα των συχνοτήτων που εμπεριέχει είναι πολύ μεγάλο (10.000 hz) και εξαρτάται από το στάδιο του ύπνου, την θέση του ασθενούς, το βάρος του και από πολλούς άλλους παράγοντες. Οποιαδήποτε αιτία ελαττώνει τον μυϊκό τόνο των διαστολέων μυών του φάρυγγα (πχ χρήση αλκοόλ), αυξάνει τις αντιστάσεις μέσα στο φάρυγγα και μπορεί να προκαλέσει ροχαλητό
Τα αίτια του συνδρόμου υπνικής άπνοιας είναι βασικά η απόφραξη της ανώτερης αναπνευστικής οδού για διάφορους λόγους, ενώ παράγοντες που συμβάλουν και επιδεινώνουν το ήδη υπάρχον πρόβλημα είναι η παχυσαρκία, τα νευρομυικά νοσήματα, η κατανάλωση αλκοόλ πριν τον ύπνο, η λήψη υπνωτικών χαπιών και η ηλικία.
Η απόφραξη των ανωτέρων αναπνευστικών οδών (mechanical loads) μπορεί να οφείλεται σε πολλές αιτίες, όπως:
- Απόφραξη της μύτης που μπορεί να προκαλείται από Σκολίωση ρινικού διαφράγματος, Αλλεργική ρινίτιδα, Αγγειοκινητική ρινίτιδα, Χρόνιες φλεγμονές ρινός – παραρρινίων, Φαρμακευτική ρινίτιδα, ή ακόμα και προβλήματα στη Ρινική βαλβίδα.
- Απόφραξη ρινοφάρυγγα που οφείλεται σε Υπερτροφία αδενοειδών εκβλαστήσεων ή σε Χωροκατακτητικές εξεργασίες.
- Απόφραξη στοματοφάρυγγα, με πληθώρα αιτιολογικών παραγόντων όπως Μακρογλωσσία – Πτώση της γλώσσης προς τα πίσω, Υπερτροφία αμυγδαλών, Χαλαρή και πλαδαρή μαλθακή υπερώα, Υπερμεγέθη σταφυλή, μεγάλη πτύχωση και υπερτροφία του βλεννογόνου στην περιοχή του φάρυγγα, Ογκοι, Μετατραυματικές ή μετεγχειρητικές συμφύσεις.
- Απόφραξη υποφάρυγγα από πτώση της γλώσσας προς τα οπίσω, όγκους – φλεγμονές – κύστεις επιγλωττίδας, όγκους – φλεγμονές – κύστεις λάρυγγα/υποφάρυγγα, μεγάλη πτύχωση και υπερτροφία βλεννογόνου.
- Κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες, όπως Οπισθογναθία, Μικρογναθία, κατωφερέστερη θέση του υοειδούς οστού, που ελαττώνουν την διάμετρο της αεροφόρου οδού.
Τα συμπτώματα του συνδρόμου υπνικής άπνοιας που πρέπει να γνωρίζουμε και να αναζητήσουμε ιατρική βοήθεια αν μας παρουσιαστούν εκτός από το ροχαλητό είναι:
Νυχτερινοί ιδρώτες, Υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, Αίσθημα κόπωσης, Ανήσυχος και ταραγμένος ύπνος, Διακοπές της αναπνοής, Πρωινός πονοκέφαλος, Αίσθηση βάρους στο κεφάλι, Ξηροστομία, και Συχνουρία.
Η διερεύνηση του ροχαλητού από εξειδικευμένο Ωτορινολαρυγγολόγο, περιλαμβάνει φυσική εξέταση, ενδοσκόπηση του ανώτερου αναπνευστικού με οπτικές ίνες, κεφαλομετρική ανάλυση ακόμα και ενδοσκόπηση υπό νάρκωση αν κριθεί απαραίτητο. Μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν υπάρχει αποφρακτικό αίτιο και που ακριβώς βρίσκεται αυτό, για να προχωρήσουμε στο σχεδιασμό της αποκατάστασης η οποία μπορεί να είναι φαρμακευτική ή και χειρουργική. Ανάλογα με την ανατομική θέση αλλά και την έκταση του προβλήματος έχουμε στη διάθεσή μας μεγάλο εύρος χειρουργικών επεμβάσεων που τις εφαρμόζουμε μεμονωμένα ή συνδυαστικά προκειμένου να προσφέρουμε στον ασθενή μας το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Η αμυγδαλεκτομή σε περίπτωση υπερτροφίας αμυγδαλών, έχει πολύ καλά αποτελέσματα.
Σε συνδυασμό με σταφυλοφαρυγγοϋπερώιο πλαστική, μπορεί να προσφέρει σημαντική βελτίωση τόσο στη μείωση του ροχαλητού όσο και στη βελτίωση του δείκτη άπνοιας- υπόπνοιας από την επόμενη ημέρα του χειρουργείου. Η αξιολόγηση του αποτελέσματος είναι σωστό να γίνεται με μελέτη ύπνου τουλάχιστον 3 μήνες μετά την επέμβαση.
Η σταφυλοφαρυγγοϋπερώιος πλαστική έχει πολλές παραλλαγές και ο σχεδιασμός του χειρουργείου γίνεται εξατομικευμένα ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς.
Εδώ βλέπουμε σχηματικά ένα παράδειγμα συνδυασμού αμυγδαλεκτομής και σταφυλοφαρυγγοϋπερώιου πλαστικής που σε επιλεγμένους ασθενείς μπορεί να βελτιώσει το δείκτη άπνοιας-υπόπνοιας πάνω από 50% !!!![i],[ii].
Μία άλλη χειρουργική τεχνική που όμως μπορεί να ωφελήσει πολύ μικρό αριθμό ασθενών είναι η φαρυγγοπλαστική μέσω προώθησης της σκληρής υπερώας.
Ενώ εξίσου διαδεδομένη είναι και η Ζ-υπερώιος πλαστική, για επιλεγμένους ασθενείς.
Η εφαρμογή ραδιοσυχνοτήτων στη μαλθακή υπερώα, σε συνδυασμό με την αμυγδαλεκτομή προσφέρει πολύ καλά αποτελέσματα, χωρίς να χρειάζεται να προχωρήσουμε σε εκτεταμένες χειρουργικές παρεμβάσεις.
H εφαρμογή εμφυτευμάτων με τη μέθοδο Pillar προσφέρει επίσης μεγάλη βελτίωση, μέσω της σκλήρυνσης που προκαλεί στην υπερώα αποτρέποντας την έντονη παλμική της κίνηση και την πρόκληση ροχαλητού κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Στην περίπτωση που ο ασθενής έχει δυσχέρεια στην αναπνοή από την μύτη, είτε λόγο σκολίωσης του ρινικού διαφράγματος είτε λόγω υπερτροφίας των κάτω ρινικών κογχών, η χειρουργική αποκατάσταση θα του δώσει ποιότητα ζωής και «ήσυχο» ύπνο. Ο έλεγχος για την ύπαρξη Αλλεργικής Ρινίτιδας και η θεραπεία της θα συμβάλουν στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του Υπνικής Άπνοιας.
Η μελέτη ύπνου είτε σε νοσοκομείο είτε στο σπίτι, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη, γιατί αυτή θα καθορίσει τη σοβαρότητα του προβλήματος. Στη περίπτωση που ο δείκτης υπνικής άπνοιας είναι μεγάλος, η χρήση CPAP είναι μονόδρομος. Οι χειρουργικές τεχνικές μπορούν να προσφερθούν σε ασθενείς που έχουν ανάγκη μεγάλων πιέσεων στη CPAP προκειμένου να ευεργετηθούν από τη μάσκα εφαρμόζοντας μικρότερες πιέσεις.
Η συνεργασία Ωτορινολαρυγγολόγου και Πνευμονολόγου είναι απαραίτητη προκειμένου ο ασθενής να αντιμετωπισθεί σωστά και να ευεργετηθεί από τις σύγχρονες θεραπευτικές μεθόδους, με την μικρότερη δυνατή επιβάρυνση.
Αν υποπτεύεστε ότι μπορεί να πάσχετε από σύνδρομο υπνικής άπνοιας, μπορείτε να συμπληρώσετε το δημοφιλές ερωτηματολόγιο ΠΑΡΚ, ΦΙΛΜ και να αξιολογήσετε μόνοι σας την υποψία σας. Συμπληρωματικά η κλίμακα ύπνου EPWORTH θα σας βοηθήσει να υπολογίσετε τη σοβαρότητα της κατάστασης.
[i] Acta Otolaryngol. 2012 May;132(5):570. 15-year efficacy of uvulopalatopharyngoplasty based on objective and subjective data. Browaldh N1, Friberg D, Svanborg E, Nerfeldt P.
[ii] Otolaryngol Head Neck Surg. 2000 Sep;123(3):179-82. Efficacy of uvulopalatopharyngoplasty in unselected patients with mild obstructive sleep apnea. Senior BA1, Rosenthal L, Lumley A, Gerhardstein R, Day R.
