Τα κορτικοστεροειδή είναι γνωστά για τις ισχυρές αντιφλεγμονώδεις και ανοσοκατασταλτικές ιδιότητές τους. Αυτά τα συνθετικά φάρμακα μιμούνται τις επιδράσεις των ορμονών που παράγονται φυσιολογικά από τα επινεφρίδια, και πιο συγκεκριμένα της κορτιζόλης.
Τα κορτικοστεροειδή εμπλέκονται σε διάφορες φυσιολογικές διεργασίες, όπως ο μεταβολισμός, η ρύθμιση της ανοσολογικής απόκρισης και η καταστολή της φλεγμονής. Σε γενικές γραμμές χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τα γλυκοκορτικοειδή, τα οποία εμπλέκονται κυρίως στη ρύθμιση της φλεγμονής και των ανοσολογικών αποκρίσεων, και τα ορυκτοκορτικοειδή, τα οποία επηρεάζουν την ισορροπία των υγρών και των ηλεκτρολυτών.
Τα συνθετικά κορτικοστεροειδή παρασκευάζονται για να μιμηθούν αυτές τις φυσικές ορμόνες και χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση αυτοάνοσων νοσημάτων, αλλεργιών και φλεγμονών, μεταξύ άλλων ιατρικών καταστάσεων. Χορηγούνται σε διάφορες μορφές, όπως χάπια, ενέσιμα, εισπνεόμενα και κρέμες ή αλοιφές, ανάλογα με τις εκάστοτε ιατρικές ανάγκες.
Γιατί συνταγογραφούνται τα κορτικοστεροειδή
Τα κορτικοστεροειδή συνταγογραφούνται για την ικανότητά τους να μειώνουν σημαντικά τη φλεγμονή. Για παράδειγμα, σε ασθενείς που πάσχουν από οξεία ρινοκολπίτιδα, τα κορτικοστεροειδή συμβάλλουν στην ανακούφιση του οιδήματος στους ιστούς των παραρρινίων κόλπων που προκαλεί επώδυνη πίεση, συμφόρηση και άλλες ενοχλήσεις. Αυτά τα φάρμακα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά σε περιπτώσεις όπου οι παραδοσιακές θεραπείες έχουν αποτύχει να φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα ή σε περιπτώσεις όπου έχει προγραμματιστεί χειρουργική επέμβαση. Η μείωση της φλεγμονής πριν από τη χειρουργική επέμβαση μπορεί να απλοποιήσει τη διαδικασία και να βελτιώσει τα αποτελέσματα.
Μηχανισμός δράσης
Η αποτελεσματικότητα των κορτικοστεροειδών οφείλεται πρωτίστως στην ικανότητά τους να καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα και να αναστέλλουν την παραγωγή ουσιών που προκαλούν αλλεργικές και φλεγμονώδεις δράσεις. Μέσω της δέσμευσης στους υποδοχείς γλυκοκορτικοειδών, τα φάρμακα αυτά μεταβάλλουν την ανοσολογική απόκριση του οργανισμού και εμποδίζουν την απελευθέρωση ουσιών που προκαλούν φλεγμονή και βλάβη των ιστών.
Σε καταστάσεις όπως η οξεία ρινοκολπίτιδα, τα κορτικοστεροειδή μειώνουν τη συσσώρευση υγρών στους ιστούς των ιγμορείων, μειώνουν τη φλεγμονή του βλεννογόνου και μπορούν να συρρικνώσουν τους ρινικούς πολύποδες, οι οποίοι είναι συνηθισμένοι στους ασθενείς με χρόνια ιγμορίτιδα. Αυτό προσφέρει την πολυπόθητη ανακούφιση από τις ρινικές αποφράξεις, βελτιώνει την αναπνοή και βοηθά στην αποκατάσταση της αίσθησης της όσφρησης.
Κορτικοστεροειδή και διαχείριση
- Κορτικοστεροειδή από το στόμα. Συχνά συνταγογραφούνται για συστηματική φλεγμονή και καταστάσεις όπως η σοβαρή χρόνια ρινοκολπίτιδα.
- Τοπικά κορτικοστεροειδή. Χρησιμοποιούνται για τοπικές φλεγμονές, όπως ρινικά σπρέι για ιγμορίτιδα.
- Ενέσιμα κορτικοστεροειδή. Χρησιμοποιούνται για οξείες ή εντοπισμένες φλεγμονές, όπως σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις ή φλεγμονές εντός των αρθρώσεων.
Οι ασθενείς συνήθως έχουν οδηγίες να λαμβάνουν κορτικοστεροειδή από το στόμα το πρωί για να μιμούνται τον φυσικό ρυθμό του οργανισμού να παράγει κορτιζόλη και να ελαχιστοποιούν την αϋπνία. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να τηρείται η δοσολογία αλλά και το χρονοδιάγραμμα που έχει δώσει ο γιατρός, προκειμένου οι ασθενείς να έχουν τα βέλτιστα αποτελέσματα, με τον μικρότερο δυνατό κίνδυνο.
Πιθανές παρενέργειες
Ενώ τα κορτικοστεροειδή είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά, μπορεί να προκαλέσουν μια σειρά από παρενέργειες, ιδίως όταν χρησιμοποιούνται μακροχρόνια. Οι παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων
- Μεταβολές στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και πιθανή πρόκληση διαβήτη
- Οστεοπόρωση και απώλεια οστικής πυκνότητας
- Αύξηση βάρους και κατακράτηση υγρών
- Υπέρταση
- Μεταβολές της διάθεσης και ψυχολογικές επιπτώσεις, όπως κατάθλιψη ή ευφορία.
Η διαχείριση αυτών των ανεπιθύμητων ενεργειών είναι δυνατή με τη χορήγηση της χαμηλότερης δυνατής δόσης για το συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα, χωρίς όμως να μειώνεται η αποτελεσματικότητα. Οι ασθενείς σε μακροχρόνια θεραπεία με κορτικοστεροειδή απαιτούν τακτική παρακολούθηση για τις παρενέργειες. Όσοι πάσχουν από υποκείμενα προβλήματα υγείας, όπως διαβήτη ή οστεοπόρωση, χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα για την ταυτόχρονη διαχείριση αυτών των καταστάσεων.
Τα κορτικοστεροειδή παίζουν σημαντικό και αναντικατάστατο ρόλο στη θεραπεία πολλών παθήσεων, καθώς διαχειρίζονται αποτελεσματικά τη φλεγμονή αλλά και την καταστολή των μη φυσιολογικών ανοσολογικών αποκρίσεων. Όσο ισχυρά και αν είναι, τα κορτικοστεροειδή απαιτούν προσεκτική επίβλεψη από τους ειδικούς προκειμένου οι ασθενείς να έχουν τα μέγιστα οφέλη, με τις ελάχιστες ανεπιθύμητες ενέργειες.
