Βήχας από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση: πώς αντιμετωπίζεται;
Ο βήχας είναι ένα από τα πιο κοινά συμπτώματα που οδηγούν τον ασθενή στον γιατρό. Στις περισσότερες περιπτώσεις οφείλεται σε κάποια λοίμωξη του αναπνευστικού, αλλεργία ή ερεθισμό από το περιβάλλον. Ωστόσο, υπάρχουν φορές που ο βήχας επιμένει χωρίς εμφανή αιτία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μία λιγότερο γνωστή αλλά ιδιαίτερα συχνή αιτία είναι η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Ο βήχας από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα συμπτώματος που έχει την προέλευσή του στο πεπτικό και όχι στο αναπνευστικό σύστημα, κάτι που συχνά καθυστερεί τη διάγνωση και τη σωστή θεραπεία.
Πώς συνδέεται η παλινδρόμηση με τον βήχα;
Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι η κατάσταση κατά την οποία τα γαστρικά υγρά ανεβαίνουν από το στομάχι προς τον οισοφάγο, εξαιτίας αδυναμίας του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα να παραμείνει κλειστός. Όταν το φαινόμενο αυτό είναι συχνό, τα όξινα υγρά προκαλούν ερεθισμό του βλεννογόνου και φλεγμονή.
Σε αρκετούς ασθενείς, η παλινδρόμηση δεν περιορίζεται στον οισοφάγο. Τα οξέα μπορεί να φτάσουν ψηλότερα, στον φάρυγγα ή ακόμα και στον λάρυγγα, προκαλώντας λαρυγγοφαρυγγική παλινδρόμηση. Εκεί, τα όξινα υγρά ερεθίζουν τους ιστούς του ανώτερου αναπνευστικού και πυροδοτούν έναν χρόνιο αντανακλαστικό βήχα, χωρίς ο ασθενής να έχει αναπνευστική λοίμωξη.
Αυτός ο βήχας από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι ξηρός, ενοχλητικός και επιμένει για εβδομάδες ή και μήνες. Συνήθως επιδεινώνεται τη νύχτα, μετά το φαγητό ή όταν ο ασθενής είναι ξαπλωμένος, λόγω της εύκολης ανόδου των οξέων προς τα πάνω.
Ποια είναι τα συνοδά συμπτώματα
Πολλοί ασθενείς δεν αντιλαμβάνονται ότι πάσχουν από παλινδρόμηση, γιατί δεν παρουσιάζουν πάντα τα γνωστά “καψίματα” ή τις καούρες στο στομάχι. Στην πραγματικότητα, η λαρυγγοφαρυγγική παλινδρόμηση μπορεί να εκδηλωθεί χωρίς πόνο, αλλά με πιο ύπουλα συμπτώματα, όπως:
- Βραχνάδα ή αλλαγή στη φωνή
- Αίσθημα κόμπου ή ξένου σώματος στον λαιμό
- Συχνό καθάρισμα του λαιμού
- Δυσκολία ή ενόχληση κατά την κατάποση
- Αίσθηση βλέννας που δεν απομακρύνεται
- Επίμονος ξηρός βήχας, ιδίως τη νύχτα
Ο ΩΡΛ γιατρός είναι συχνά ο πρώτος που υποψιάζεται τη διάγνωση, καθώς η φλεγμονή και τα σημάδια ερεθισμού στον λάρυγγα είναι χαρακτηριστικά.
Βήχας από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση: πώς δρα ο μηχανισμός
Ο λόγος που η παλινδρόμηση προκαλεί βήχα είναι διπλός. Αφενός, η παρουσία του οξέος στον λάρυγγα προκαλεί άμεσο ερεθισμό και ενεργοποιεί τα νευρικά αντανακλαστικά του βήχα. Αφετέρου, ακόμη και μικρή ποσότητα οξέος που φτάνει ως τον οισοφάγο μπορεί να διεγείρει τον πνευμονογαστρικό νεύρο, το οποίο μεταδίδει σήμα στο κέντρο του βήχα στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να προκαλείται αντανακλαστικός βήχας.
Με τον καιρό, ο βλεννογόνος του λάρυγγα γίνεται πιο ευαίσθητος, και έτσι ο βήχας μπορεί να εμφανίζεται ακόμα και χωρίς παλινδρόμηση εκείνη τη στιγμή. Δηλαδή, ο οργανισμός «μαθαίνει» να αντιδρά υπερβολικά σε μικρότερους ερεθισμούς.
Διάγνωση της πάθησης
Η διάγνωση του βήχα από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση βασίζεται σε συνδυασμό κλινικής εκτίμησης και εξετάσεων. Ο ΩΡΛ θα πραγματοποιήσει λαρυγγοσκόπηση για να εντοπίσει σημεία φλεγμονής ή οιδήματος γύρω από τις φωνητικές χορδές και τον υποφάρυγγα.
Εάν χρειαστεί, προτείνεται συνεργασία με γαστρεντερολόγο για περαιτέρω εξετάσεις, όπως:
- Ενδοσκόπηση ανώτερου πεπτικού
- pHμετρία 24ώρου, που καταγράφει τα επεισόδια παλινδρόμησης
- Μανομετρία οισοφάγου, που μετρά τη λειτουργικότητα του σφιγκτήρα
Η ολοκληρωμένη αξιολόγηση είναι σημαντική για να αποκλειστούν άλλες αιτίες χρόνιου βήχα, όπως το άσθμα, η αλλεργική ρινίτιδα ή η χρόνια βρογχίτιδα.
Βήχας από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και θεραπευτική προσέγγιση
Η αντιμετώπιση του βήχα από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση έχει στόχο να μειώσει την παλινδρόμηση και να επουλώσει τους ερεθισμένους ιστούς. Συνδυάζει αλλαγές στον τρόπο ζωής, φαρμακευτική αγωγή και, σπανιότερα, χειρουργική παρέμβαση.
Αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες
Η διόρθωση των διατροφικών και συμπεριφορικών συνηθειών αποτελεί το πρώτο βήμα. Συνιστάται:
- Να αποφεύγονται τα μεγάλα ή βαριά γεύματα, ειδικά πριν τον ύπνο.
- Να περιοριστεί η κατανάλωση καφέ, σοκολάτας, αλκοόλ και αναψυκτικών, που χαλαρώνουν τον σφιγκτήρα.
- Να μειωθεί το βάρος, όταν υπάρχει παχυσαρκία.
- Να σταματήσει το κάπνισμα, που επιδεινώνει τη φλεγμονή του λάρυγγα.
- Να γίνεται ύπνος με ελαφρώς ανυψωμένο το κεφάλι.
Αυτές οι απλές αλλαγές μπορούν να μειώσουν σημαντικά την παλινδρόμηση και, σε πολλές περιπτώσεις, να βελτιώσουν πλήρως τα συμπτώματα χωρίς ανάγκη φαρμάκων.
Φαρμακευτική αγωγή
Όταν τα συμπτώματα επιμένουν, χρησιμοποιούνται φάρμακα που μειώνουν την παραγωγή οξέος και προστατεύουν τον βλεννογόνο του οισοφάγου και του λάρυγγα. Οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPIs), που λαμβάνονται συνήθως για μερικές εβδομάδες ή μήνες, αποτελούν τη βασική θεραπεία.
Σε πιο ήπιες περιπτώσεις ή για συντήρηση, μπορεί να χορηγηθούν ανταγωνιστές των υποδοχέων Η2 ή αντιόξινα.
Ο ΩΡΛ ιατρός παρακολουθεί την πορεία του ασθενούς και προσαρμόζει τη θεραπεία ανάλογα με την ανταπόκριση.
Χειρουργική αντιμετώπιση
Σε σπάνιες περιπτώσεις όπου η φαρμακευτική αγωγή δεν επαρκεί ή υπάρχει σοβαρή ανατομική χαλάρωση του σφιγκτήρα, μπορεί να συστηθεί χειρουργική αποκατάσταση, όπως η αντιπαλινδρομική θολοπλαστική. Πρόκειται για ελάχιστα επεμβατική μέθοδο με υψηλά ποσοστά επιτυχίας και σταθεροποίηση των συμπτωμάτων.
Πότε πρέπει να επισκεφθείτε τον γιατρό
Αν ο βήχας σας επιμένει για περισσότερο από 8 εβδομάδες, ιδίως όταν δεν υπάρχει λοίμωξη ή αλλεργία, και συνοδεύεται από βραχνάδα, αίσθημα καψίματος στον λαιμό ή δυσκολία στην κατάποση, καλό είναι να απευθυνθείτε σε ΩΡΛ. Η έγκαιρη διάγνωση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης προλαμβάνει τη χρόνια φλεγμονή του λάρυγγα και αποτρέπει σοβαρότερες επιπλοκές.
Ο βήχας από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση αποτελεί σημαντική αιτία χρόνιου ερεθισμού του λαιμού. Με την κατάλληλη καθοδήγηση από ΩΡΛ και, εφόσον χρειάζεται, από γαστρεντερολόγο, οι περισσότεροι ασθενείς απαλλάσσονται πλήρως από τον βήχα.
