Οι δυσκολίες στην κατάποση, επιστημονικά γνωστές και ως δυσφαγία, μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την ποιότητα ζωής των ατόμων που έρχονται αντιμέτωποι με αυτές, ειδικά τους ηλικιωμένους, όσους πάσχουν από συγκεκριμένες ιατρικές καταστάσεις και τα άτομα που αναρρώνουν από χειρουργική επέμβαση. Οι δυσκολίες στην κατάποση μπορεί επίσης να ενέχουν και σοβαρούς κινδύνους για την υγεία και την ίδια τη ζωή του ασθενή, καθώς μπορεί με τη σειρά τους να είναι η αιτία πνιγμού ή πνευμονίας από εισρόφηση.
Ποιες είναι οι 5 κυριότερες αιτίες που προκαλούν δυσκολίες στην κατάποση;
1. Νευρολογικές διαταραχές
Διάφορες νευρολογικές παθήσεις όπως το εγκεφαλικό επεισόδιο, η νόσος του Πάρκινσον, η Σκλήρυνση κατά Πλάκας και η αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση (ALS) μπορούν να προκαλέσουν δυσκολίες στην κατάποση, καθώς βλάπτουν τα νεύρα που ελέγχουν τους μύες που εμπλέκονται στη σχετική διαδικασία.
Ανάλογα με την πάθηση που τις προκαλεί, οι νευρολογικές διαταραχές μπορούν να επηρεάσουν οποιαδήποτε φάση της κατάποσης. Για παράδειγμα, ένα εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να προκαλέσει αδυναμία στη μία πλευρά του λαιμού, εμποδίζοντας το σωστό κλείσιμο του αεραγωγού, ενώ η νόσος του Πάρκινσον μπορεί να προκαλέσει δυσκολίες στην έναρξη της κατάποσης λόγω μειωμένου ελέγχου των μυών.
Η διαχείριση των δυσκολιών κατάποσης επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση της υποκείμενης νευρολογικής πάθησης. Συνήθως εφαρμόζονται θεραπείες αποκατάστασης για τη βελτίωση της μυϊκής λειτουργίας και του συντονισμού ενώ και οι διατροφικές αλλαγές μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη διαχείριση της κατάστασης.
2. Ανατομικές ανωμαλίες
Οι δυσκολίες στην κατάποση μπορεί να προκύψουν και από διάφορες ανατομικές ανωμαλίες οι οποίες μπορούν να μπλοκάρουν τμήματα του λαιμού ή του οισοφάγου, να τα στενέψουν ή να δημιουργήσουν φυσικά εμπόδια. Τέτοιες ανατομικές ανωμαλίες μπορεί να είναι οι στενώσεις του οισοφάγου, το εκκόλπωμα του Zenker ή οι όγκοι. Για παράδειγμα, οι οισοφαγικές στενώσεις είναι αποτέλεσμα συγκέντρωσης ουλώδους ιστού, ενώ οι όγκοι μπορεί να εμποδίζουν τη διέλευση της τροφής, ανάλογα με το μέγεθος και τη θέση τους.
Η αντιμετώπιση της δυσφαγίας εξαρτάται από την εκάστοτε πάθηση που τη δημιουργεί. Οι διαδικασίες διαστολής μπορούν να τεντώσουν και να διευρύνουν τον οισοφάγο σε περίπτωση στενώσεων, ενώ μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση όγκων ή τη διόρθωση ανατομικών ανωμαλιών όπως το εκκόλπωμα του Zenker.
3. Διαταραχές της κινητικότητας του οισοφάγου
Οι διαταραχές της κινητικότητας του οισοφάγου, όπως η αχαλασία και ο οισοφαγικός σπασμός, επηρεάζουν την ικανότητα του οισοφάγου να προωθεί την τροφή προς το στομάχι. Οι διαταραχές αυτές επηρεάζουν τις φυσιολογικές συσπάσεις του οισοφάγου, οι οποίες είναι απαραίτητες για να προωθηθεί η τροφή από το στόμα προς το στομάχι. Στην αχαλασία, ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας αδυνατεί να χαλαρώσει σωστά, εμποδίζοντας τη διέλευση της τροφής.
Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή για τη χαλάρωση των οισοφαγικών μυών ή διαδικασίες (χειρουργικές και μη) για τη μείωση της πίεσης στον οισοφαγικό σφιγκτήρα.
4. Φλεγμονώδεις καταστάσεις
Φλεγμονώδεις καταστάσεις όπως η ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα ή η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠΝ) μπορεί να προκαλέσουν δυσκολίες στην κατάποση λόγω φλεγμονής του οισοφάγου.
Στην ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα, ένας μεγάλος αριθμός ηωσινοφίλων (ένας τύπος λευκών αιμοσφαιρίων) συσσωρεύεται στον οισοφάγο, προκαλώντας φλεγμονή και βλάβη. Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση προκύπτει όταν το οξύ του στομάχου ρέει προς τον οισοφάγο, προκαλώντας δυσφορία, καούρα και άλλα συμπτώματα.
Η αλλαγή της διατροφής και τα κορτικοστεροειδή χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της ηωσινοφιλικής οισοφαγίτιδας. Η διαχείριση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης είναι δυνατή με αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως αλλαγή της διατροφής, διαχείριση του βάρους και φαρμακευτική αγωγή για τη μείωση της παραγωγής οξέων.
5. Καρκίνος
Ο καρκίνος του λαιμού, του οισοφάγου ή των γύρω περιοχών μπορεί να προκαλέσει σημαντικές δυσκολίες στην κατάποση. Οι όγκοι μπορεί να αποφράξουν τον οισοφάγο ή να αλλοιώσουν φυσικά τη δομή του λαιμού και του τραχήλου, παρεμποδίζοντας τον φυσιολογικό μηχανισμό κατάποσης.
Η θεραπεία εξαρτάται από το στάδιο και την θέση του καρκίνου και μπορεί να περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία ή συνδυασμό αυτών.
Οι δυσκολίες στην κατάποση μπορεί να είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, καθένας από τους οποίους απαιτεί ξεχωριστή προσέγγιση για την αντιμετώπισή του. Σε κάποια περιστατικά δυσφαγίας χρειάζεται η συνεργασία γιατρών από διάφορες ειδικότητες, όπως ΩΡΛ, γαστρεντερολόγοι και ογκολόγοι, προκειμένου οι ασθενείς να λάβουν τη βέλτιστη δυνατή θεραπεία.
