Η κακοήθης εξωτερική ωτίτιδα είναι μια σοβαρή και εν δυνάμει επικίνδυνη λοίμωξη που αφορά το έξω αυτί, αλλά δεν περιορίζεται μόνο στον ακουστικό πόρο. Αντίθετα, μπορεί να επεκταθεί στους παρακείμενους ιστούς, να διεισδύσει στα οστά της βάσης του κρανίου και να απειλήσει τη γενική υγεία του ασθενούς. Παρόλο που το όνομά της μπορεί να παραπέμπει σε κακοήθεια, δεν πρόκειται για νεοπλασματική νόσο. Ο χαρακτηρισμός “κακοήθης” περιγράφει την επιθετικότητα και τη σοβαρότητα της λοίμωξης. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση είναι πολύ σημαντικές, καθώς πρόκειται για πάθηση που μπορεί να εξελιχθεί γρήγορα, ιδιαίτερα σε ασθενείς με υποκείμενα προβλήματα υγείας.
Τι είναι η κακοήθης εξωτερική ωτίτιδα
Πρόκειται για μια προχωρημένη μορφή εξωτερικής ωτίτιδας, δηλαδή φλεγμονής του έξω ακουστικού πόρου, η οποία όμως επεκτείνεται στους γύρω ιστούς, διηθώντας το οστό της βάσης του κρανίου, τους μαλακούς ιστούς του λαιμού ή ακόμα και τα κρανιακά νεύρα. Η λοίμωξη δεν περιορίζεται μόνο στο αυτί, όπως συμβαίνει με τις απλές μορφές εξωτερικής ωτίτιδας, αλλά καταστρέφει τις γύρω δομές και μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές που αφορούν το νευρικό σύστημα και τη γενική λειτουργία του οργανισμού.
Η κακοήθης εξωτερική ωτίτιδα εμφανίζεται κυρίως σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, ηλικιωμένους και ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς, όπως σε περιπτώσεις μεταμόσχευσης, χημειοθεραπείας ή HIV λοίμωξης. Σε αυτούς τους πληθυσμούς, το ανοσοποιητικό σύστημα δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει επαρκώς τη λοίμωξη, με αποτέλεσμα αυτή να προχωρά ανεξέλεγκτα.
Πώς προκαλείται η κακοήθης εξωτερική ωτίτιδα
Ο συχνότερος μικροοργανισμός που ευθύνεται για την κακοήθη εξωτερική ωτίτιδα είναι το βακτήριο Pseudomonas aeruginosa. Πρόκειται για ένα παθογόνο που εντοπίζεται συχνά στο νερό και στο περιβάλλον και είναι γνωστό για την αντοχή του σε πολλά αντιβιοτικά. Η είσοδός του στον οργανισμό γίνεται συνήθως μέσω μικρών ρωγμών ή εκδορών στο δέρμα του ακουστικού πόρου, οι οποίες μπορεί να προκληθούν από ξύσιμο, χρήση μπατονέτας, ή παρατεταμένη έκθεση σε υγρασία, όπως συμβαίνει σε κολυμβητές.
Σε έναν υγιή οργανισμό, αυτές οι μικρές λοιμώξεις περιορίζονται και θεραπεύονται γρήγορα. Ωστόσο, σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, το βακτήριο πολλαπλασιάζεται, προκαλώντας φλεγμονή και νεκρώσεις στους τοπικούς ιστούς. Αν η λοίμωξη δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί να διεισδύσει στο οστό του κρανίου και να επεκταθεί στα κρανιακά νεύρα ή ακόμη και στον εγκέφαλο.
Ποια είναι τα συμπτώματα της κακοήθους εξωτερικής ωτίτιδας
Η έναρξη της νόσου μοιάζει με μια απλή εξωτερική ωτίτιδα.
- Σε κάποιες περιπτώσεις η γενική κατάσταση του ασθενούς επιδεινώνεται, με πυρετό, ρίγη και σημεία συστηματικής λοίμωξης. Εφόσον δεν υπάρξει έγκαιρη ιατρική παρέμβαση, η κακοήθης εξωτερική ωτίτιδα μπορεί να εξελιχθεί σε απειλητική για τη ζωή.
- Ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει πόνο στο αυτί, συνήθως έντονο και επίμονο, ο οποίος δεν υποχωρεί με απλά αναλγητικά. Ο πόνος αυτός εντείνεται τη νύχτα και μπορεί να ακτινοβολεί στην κάτω γνάθο ή στον αυχένα.
- Συχνά συνοδεύεται από έκκριση από το αυτί, η οποία είναι δύσοσμη και πυώδης. Η ακοή μπορεί να μειωθεί ή να διαταραχθεί, ενώ σε πιο προχωρημένες περιπτώσεις παρατηρούνται σημεία προσβολής των κρανιακών νεύρων, όπως παράλυση του προσωπικού νεύρου, δυσκολία στην κατάποση ή αλλαγή στη φωνή.
Πώς γίνεται η διάγνωση
Η διάγνωση της κακοήθους εξωτερικής ωτίτιδας βασίζεται τόσο στην κλινική εικόνα όσο και σε εξειδικευμένες διαγνωστικές εξετάσεις. Ο ωτορινολαρυγγολόγος θα εξετάσει το έξω αυτί, παρατηρώντας την έκταση της φλεγμονής και της έκκρισης. Εάν υπάρχουν ενδείξεις επέκτασης πέρα από τον ακουστικό πόρο, απαιτείται απεικονιστικός έλεγχος.
Η αξονική τομογραφία (CT) της περιοχής δίνει πληροφορίες για τη συμμετοχή των οστών, ενώ η μαγνητική τομογραφία (MRI) είναι χρήσιμη για την εκτίμηση της προσβολής των μαλακών μορίων και των νεύρων. Επιπλέον, η καλλιέργεια του εκκρίματος από το αυτί βοηθά στην απομόνωση του υπεύθυνου μικροοργανισμού και στην επιλογή της κατάλληλης αντιβιοτικής αγωγής.
Ποια είναι η θεραπεία της κακοήθους εξωτερικής ωτίτιδας
Η θεραπεία της κακοήθους εξωτερικής ωτίτιδας είναι πολύ πιο σύνθετη από αυτήν της απλής ωτίτιδας και απαιτεί συνδυασμό φαρμακευτικής και, σε ορισμένες περιπτώσεις, χειρουργικής αντιμετώπισης. Η πρώτη και πιο βασική θεραπευτική προσέγγιση είναι η χορήγηση ισχυρών αντιβιοτικών ενδοφλεβίως, συνήθως σε νοσοκομειακό περιβάλλον, για μεγάλο χρονικό διάστημα – συχνά τέσσερις έως έξι εβδομάδες ή περισσότερο, ανάλογα με την ανταπόκριση του ασθενούς.
Τα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται επιλέγονται βάσει καλλιέργειας και αντιβιογράμματος και περιλαμβάνουν φάρμακα που είναι αποτελεσματικά έναντι του Pseudomonas aeruginosa.
Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει νεκρωτικός ιστός ή απόστημα, μπορεί να χρειαστεί χειρουργική παρέμβαση για την αφαίρεσή τους. Η χειρουργική θεραπεία είναι πιο σπάνια σήμερα λόγω της βελτίωσης των αντιβιοτικών, αλλά εξακολουθεί να έχει θέση όταν η λοίμωξη δεν ανταποκρίνεται στη φαρμακευτική αγωγή ή όταν υπάρχουν επιπλοκές.
Η παρακολούθηση του ασθενούς είναι συνεχής και εντατική, με συχνή κλινική και απεικονιστική αξιολόγηση ώστε να διαπιστωθεί η υποχώρηση της λοίμωξης. Σε κάθε περίπτωση, η συνεργασία με ενδοκρινολόγο για τη ρύθμιση του σακχαρώδους διαβήτη είναι απαραίτητη, καθώς η απορρύθμιση της πάθησης ευνοεί την επιδείνωση της κατάστασης.
Πρόγνωση και πρόληψη
Η πρόγνωση της κακοήθους εξωτερικής ωτίτιδας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ταχύτητα διάγνωσης και την έναρξη της θεραπείας. Αν η νόσος εντοπιστεί σε πρώιμο στάδιο, οι πιθανότητες πλήρους ίασης είναι υψηλές. Αν όμως αργήσει να αναγνωριστεί ή παραμεληθεί, μπορεί να προκαλέσει μόνιμες βλάβες ή ακόμα και θάνατο.
Η πρόληψη περιλαμβάνει την αποφυγή τραυματισμού του ακουστικού πόρου, ιδιαίτερα σε διαβητικούς και ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς. Πρέπει να αποφεύγεται η χρήση αιχμηρών αντικειμένων στο αυτί και να τηρούνται οι κανόνες υγιεινής μετά την έκθεση σε υγρά περιβάλλοντα. Οι ασθενείς με διαβήτη θα πρέπει να διατηρούν την καλή ρύθμιση του σακχάρου και να απευθύνονται άμεσα σε γιατρό με την εμφάνιση επίμονου πόνου ή εκκρίσεων από το αυτί.
Η κακοήθης εξωτερική ωτίτιδα είναι μια σπάνια αλλά εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση που απαιτεί υψηλό δείκτη υποψίας, ιδιαίτερα στους ασθενείς υψηλού κινδύνου. Η πρώιμη διάγνωση και η εξειδικευμένη, συστηματική θεραπεία από έμπειρο ωτορινολαρυγγολόγο μπορούν να αποτρέψουν σοβαρές επιπλοκές και να οδηγήσουν σε πλήρη ανάρρωση. Η ενημέρωση των ασθενών και η πρόληψη παραμένουν τα ισχυρότερα μας όπλα απέναντι σε αυτή την επιθετική λοίμωξη.
