Στη φαντοσμία οι ασθενείς αντιλαμβάνονται οσμές που δεν υπάρχουν πραγματικά στο περιβάλλον τους. Συνήθως τα άτομα αντιλαμβάνονται δυσάρεστες οσμές, επηρεάζοντας την ικανότητά τους να απολαμβάνουν το φαγητό και την κοινωνική τους ζωή. Η φαντοσμία αναδείχθηκε περισσότερο στη διάρκεια της πανδημίας του COVID – 19 και μπορεί να υποδηλώνει δυσλειτουργία στο σύστημα όσφρησης ή στο νευρολογικό σύστημα.
Τι προκαλεί την φαντοσμία;
Η φαντοσμία μπορεί να είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων και μπορεί να εμπλέκει διάφορα συστήματα του σώματος. Τα πιο συνηθισμένα αίτια της φαντοσμίας είναι:
- Νευρολογικές διαταραχές όπως η επιληψία, η νόσος του Πάρκινσον ή οι ημικρανίες μπορεί να επηρεάσουν τις οσφρητικές οδούς του εγκεφάλου, κάνοντας τα άτομα να αντιλαμβάνονται οσμές που δεν υπάρχουν.
- Προβλήματα των ιγμορείων και της μύτης, όπως οι λοιμώξεις, οι πολύποδες ή η ιγμορίτιδα, λόγω φλεγμονής ή απόφραξης των ρινικών διόδων.
- Τραυματισμός στο κεφάλι, ο οποίος μπορεί να επηρεάσει τις οσφρητικές διόδους ή τον ίδιο τον εγκέφαλο, προκαλώντας προβλήματα και στην όσφρηση.
- Σε ορισμένες περιπτώσεις, η φαντοσμία μπορεί να συνδέεται με προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη ή η σχιζοφρένεια.
- Έκθεση σε χημικές ουσίες. Ορισμένες χημικές ουσίες μπορούν να αλλοιώσουν την αίσθηση της όσφρησης είτε προσωρινά είτε μόνιμα.
Σε πολλές περιπτώσεις, η ακριβής αιτία της φαντοσμίας παραμένει άγνωστη, γεγονός που μπορεί να δυσκολέψει τόσο τη διάγνωση όσο και τη θεραπεία.
Συμπτώματα της φαντοσμίας
Το κύριο σύμπτωμα της φαντοσμίας είναι η αντίληψη οσμών που δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα. Άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Αλλοίωση των πραγματικών οσμών, δηλαδή οι πραγματικές οσμές που υπάρχουν στο περιβάλλον μπορεί να ερμηνεύονται εσφαλμένα ως κάτι διαφορετικό από αυτό που είναι.
- Η διαρκής αντίληψη δυσάρεστων οσμών μπορεί να προκαλέσει σημαντική δυσφορία ή άγχος ενώ μπορεί να επηρεάσει και την όρεξη του πάσχοντα καθώς μπορεί να κάνει το φαγητό μια δύσκολη και όχι και τόσο ευχάριστη διαδικασία.
Η διάγνωση της φαντοσμίας περιλαμβάνει μια λεπτομερή διαδικασία αξιολόγησης προκειμένου ο γιατρός να αποκλείσει ενδεχόμενες υποκείμενες παθήσεις υγείας και να επιβεβαιώσει ότι τα συμπτώματα δεν προκαλούνται από τρίτους παράγοντες. Η διαδικασία της διάγνωσης μπορεί να περιλαμβάνει λήψη πλήρους ιατρικού ιστορικού, φυσική εξέταση των ρινικών διόδων αλλά και νευρολογικές εξετάσεις, μαγνητική ή αξονική τομογραφία για την απεικόνιση του εγκεφάλου και των ρινικών δομών για τυχόν ανωμαλίες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν τα συμπτώματα αλλά και αξιολόγηση από ψυχίατρο, εάν υπάρχει υποψία για κάποιο πρόβλημα που ψυχικής υγείας.
Πώς αντιμετωπίζεται η φαντοσμία;
Η θεραπεία για τη φαντοσμία διαφέρει από ασθενή σε ασθενή και εξαρτάται από την υποκείμενη αιτία, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να υποχωρήσει μόνη της χωρίς θεραπεία. Οι συνήθεις επιλογές για τη αντιμετώπιση της φαντοσμίας περιλαμβάνουν:
- Αντιμετώπιση των προβλημάτων της μύτης. Εάν η φαντοσμία οφείλεται σε προβλήματα των ιγμορείων ή της μύτης, η θεραπεία αυτών των καταστάσεων μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της φαντοσμίας.
- Αντιμετώπιση των νευρολογικών προβλημάτων. Για τη φαντοσμία που οφείλεται σε νευρολογικές διαταραχές, η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή για τη διαχείριση της πρωταρχικής πάθησης μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και τη φαντοσμία.
- Συμβουλευτική, ψυχοθεραπεία ή σχετική φαρμακευτική αγωγή, σε περιστατικά στα οποία η φαντοσμία είναι αποτέλεσμα ψυχολογικών προβλημάτων.
- Φαρμακευτική αγωγή με αντισπασμωδικά ή αντικαταθλιπτικά (με τη συνταγή γιατρού), έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς για τη θεραπεία της φαντοσμίας, με την αποτελεσματικότητα όμως να διαφέρει από ασθενή σε ασθενή.
Δεδομένης της πιθανής σύνδεσης μεταξύ της φαντοσμίας με άλλες (ίσως και) σοβαρές υποκείμενες παθήσεις υγείας όπως νευρολογικές διαταραχές ή θέματα ψυχικής υγείας, είναι πολύ σημαντικό οι ασθενείς να αναζητούν άμεσα ιατρική βοήθεια, με την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι απαραίτητες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των συμπτωμάτων αλλά και για τον εντοπισμό τυχόν σοβαρών υποκείμενων καταστάσεων που μπορεί να συμβάλλουν στη φαντοσμία.
Η φαντοσμία είναι μια δύσκολη κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη ζωή του ασθενή. Είτε το υποκείμενο πρόβλημα είναι νευρολογικό, είτε ψυχολογικό, είτε οφείλεται σε οποιονδήποτε παράγοντα, η έγκαιρη ιατρική παρέμβαση οδηγεί σε αποτελεσματική θεραπεία και ουσιαστική βελτίωση της καθημερινότητας των ασθενών.
