Η μαστοειδίτιδα είναι μια σοβαρή, αλλά σχετικά σπάνια φλεγμονώδης επιπλοκή, που αφορά το οστό του κροτάφου που βρίσκεται πίσω από το αυτί, το μαστοειδές οστό. Αν και σήμερα η διάγνωση και η θεραπεία της ωτίτιδας έχει μειώσει σημαντικά τα περιστατικά της νόσου, η μαστοειδίτιδα παραμένει μια επικίνδυνη κατάσταση που απαιτεί άμεση ιατρική παρέμβαση. Η σωστή ενημέρωση και η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων της μπορεί να αποτρέψει σοβαρές επιπλοκές, καθώς η λοίμωξη μπορεί να εξαπλωθεί σε ζωτικά σημεία, όπως ο εγκέφαλος και τα οστά του κρανίου.
Τι είναι η μαστοειδίτιδα;
Το μαστοειδές οστό αποτελεί τμήμα του κροταφικού οστού και βρίσκεται ακριβώς πίσω από το πτερύγιο του αυτιού. Αν και στην εξωτερική του μορφή φαίνεται συμπαγές, εσωτερικά διαθέτει ένα σύστημα κοιλοτήτων, παρόμοιο με αυτές των παραρρινίων. Αυτές οι κοιλότητες συνδέονται με το μέσο αυτί και συμμετέχουν στη ρύθμιση της πίεσης και στη λειτουργία της ακοής.
Η μαστοειδίτιδα είναι ουσιαστικά μια φλεγμονή αυτών των κυψελών, που προκύπτει κυρίως ως επιπλοκή μη θεραπευμένης ή υποτροπιάζουσας οξείας μέσης ωτίτιδας. Η λοίμωξη επεκτείνεται από το μέσο αυτί προς το μαστοειδές οστό, με αποτέλεσμα τη δημιουργία πύου στις κυψέλες και τη σταδιακή καταστροφή του οστικού ιστού. Αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να προκαλέσει πολύ σοβαρές επιπλοκές, όπως αποστήματα, μηνιγγίτιδα ή σηψαιμία.
Ποια είναι τα αίτια εμφάνισης της μαστοειδίτιδας;
Η κύρια αιτία της μαστοειδίτιδας είναι η καθυστερημένη ή ατελής θεραπεία μιας οξείας μέσης ωτίτιδας. Σε αρκετές περιπτώσεις, η λοίμωξη προκαλείται από βακτήρια όπως ο πνευμονιόκοκκος και ο στρεπτόκοκκος. Τα μικρόβια αυτά περνούν από το μέσο αυτί προς το μαστοειδές οστό, όπου συνεχίζουν να αναπαράγονται και προκαλούν φλεγμονή και φθορά στα οστά.
Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:
- την ελλιπή χρήση αντιβιοτικών,
- την αντοχή μικροβίων στη φαρμακευτική αγωγή,
- αλλά και τις επαναλαμβανόμενες ωτίτιδες, ειδικά σε παιδιά.
Σπανιότερα, η μαστοειδίτιδα μπορεί να εμφανιστεί και ως πρωτογενής λοίμωξη, χωρίς προηγούμενο επεισόδιο ωτίτιδας, ιδιαίτερα σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.
Ποια είναι τα συμπτώματα της μαστοειδίτιδας;
Τα πρώτα σημάδια της μαστοειδίτιδας συχνά μοιάζουν με αυτά της οξείας μέσης ωτίτιδας, γεγονός που δυσκολεύει τη διάγνωση. Ο πόνος στο αυτί, ο πυρετός και η γενική δυσφορία είναι κοινά, αλλά καθώς εξελίσσεται η λοίμωξη, εμφανίζονται πιο χαρακτηριστικά συμπτώματα:
- Έντονος πόνος πίσω από το αυτί, που μπορεί να επεκτείνεται προς τον αυχένα ή το κεφάλι.
- Πρήξιμο και ερυθρότητα στην περιοχή του μαστοειδούς, πίσω από το αυτί. Η περιοχή αυτή μπορεί να είναι ευαίσθητη στην αφή ή ακόμα και να προεξέχει ορατά.
- Εκροή πύου από τον ακουστικό πόρο, ιδίως όταν η πίεση από το μέσο αυτί διοχετεύεται προς τα έξω.
- Μειωμένη ακοή ή αίσθημα «βουλωμένου αυτιού».
- Πυρετός που επιμένει ή επιδεινώνεται.
Σε πιο σοβαρά περιστατικά μπορεί να παρατηρηθούν νευρολογικά συμπτώματα, όπως κεφαλαλγία, ευερεθιστότητα, φωτοφοβία ή και δυσκαμψία αυχένα, ενδείξεις που μπορεί να υποδηλώνουν την εξάπλωση της λοίμωξης προς τις μηνιγγικές μεμβράνες.
Η εμφάνιση τέτοιων συμπτωμάτων συνιστά ιατρικό επείγον και απαιτεί άμεση εξέταση από ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση της μαστοειδίτιδας βασίζεται αρχικά στην κλινική εξέταση και το ιατρικό ιστορικό. Ο γιατρός ελέγχει την περιοχή πίσω από το αυτί για τυχόν οίδημα, ευαισθησία ή μετατόπιση του πτερυγίου. Επίσης, γίνεται ωτοσκόπηση, κατά την οποία συνήθως διαπιστώνεται φλεγμονή ή διάτρηση του τυμπάνου με παρουσία πύου.
Για επιβεβαίωση της διάγνωσης, ιδιαίτερα σε προχωρημένες περιπτώσεις, συνιστάται απεικονιστικός έλεγχος με αξονική τομογραφία της περιοχής. Η αξονική δείχνει την κατάσταση των μαστοειδών κυψελών και εντοπίζει πιθανή βλάβη στα οστά ή αποστήματα. Σε υποψία ενδοκράνιας εξάπλωσης, μπορεί να απαιτηθεί και μαγνητική τομογραφία.
Παράλληλα, πραγματοποιούνται αιματολογικές εξετάσεις (CRP, ΤΚΕ, λευκοκυττάρωση), καλλιέργεια του πύου και, όταν χρειάζεται, παρακέντηση για μικροβιολογική ανάλυση.
Πώς αντιμετωπίζεται η μαστοειδίτιδα;
Η θεραπεία της μαστοειδίτιδας είναι επείγουσα και εξαρτάται από τη σοβαρότητα της λοίμωξης. Σε αρχικά στάδια, όταν δεν έχουν εμφανιστεί επιπλοκές, η ενδοφλέβια χορήγηση ισχυρών αντιβιοτικών μπορεί να αρκεί για να αντιμετωπίσει την πάθηση.
Εάν όμως η φαρμακευτική αγωγή δεν αποδώσει ή αν έχουν ήδη δημιουργηθεί αποστήματα ή σημεία οστικής καταστροφής, τότε απαιτείται χειρουργική παρέμβαση. Η επέμβαση ονομάζεται μαστοειδεκτομή και περιλαμβάνει την απομάκρυνση του προσβεβλημένου οστικού ιστού και την παροχέτευση του πύου. Συχνά συνδυάζεται με τυμπανοτομή, για την παροχέτευση του μέσου αυτιού.
Μετά το χειρουργείο, συνεχίζεται η αντιβιοτική αγωγή για αρκετές ημέρες, και ο ασθενής παρακολουθείται στενά για την αποφυγή επιπλοκών. Σε παιδιά, η νοσηλεία είναι σχεδόν πάντα απαραίτητη.
Τι επιπλοκές μπορεί να προκαλέσει;
Αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, η μαστοειδίτιδα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές, οι πιο συχνές από τις οποίες περιλαμβάνουν:
- Ενδοκράνιες λοιμώξεις (μηνιγγίτιδα, εγκεφαλικό απόστημα)
- Παράλυση προσωπικού νεύρου.
- Οστική απορρόφηση και καταστροφή.
- Επέκταση της λοίμωξης στον τράχηλο ή στο μέσο ους.
- Σηψαιμία.
Γι’ αυτό, η έγκαιρη διάγνωση και η θεραπεία είναι πολύ σημαντικές για την πρόληψη μόνιμων βλαβών ή επιπλοκών που μπορεί να αποδειχθούν απειλητικές για τη ζωή των ασθενών.
Η μαστοειδίτιδα είναι μια σοβαρή λοίμωξη που προκύπτει συνήθως ως επιπλοκή μέσης ωτίτιδας. Παρότι στις μέρες μας είναι λιγότερο συχνή χάρη στα σύγχρονα αντιβιοτικά, παραμένει επικίνδυνη όταν δεν διαγιγνώσκεται εγκαίρως. Εάν εσείς ή το παιδί σας εμφανίσετε έντονο πόνο πίσω από το αυτί, πυρετό ή εκροή υγρού από το αυτί, μην το αγνοήσετε.
