Η διαδικασία της κατάποσης περιλαμβάνει τον τεμαχισμό των τροφών με τα δόντια, την μετατροπή τους σε μπουκιά και στη συνέχεια με τη βοήθεια του σάλιου και της γλώσσας η μπουκιά αυτή μεταφέρεται στον φάρυγγα και κατόπιν στον οισοφάγο για να καταλήξει στο στομάχι. Οι διαταραχές της κατάποσης, ή αλλιώς δυσφαγία, αφορούν στη δυσκολία να περάσει η τροφή (είτε είναι σε στερεά είτε σε υγρή μορφή) από το στόμα στο στομάχι και μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες.
Οι διαταραχές κατάποσης δύνανται να εντοπιστούν σε οποιαδήποτε από τις 3 φάσεις της διαδικασίας κατάποσης. Οι 3 φάσεις είναι:
- η στοματική, κατά την οποία η δυσκολία εντοπίζεται στη μεταφορά της τροφής από το στόμα στον φάρυγγα
- η φαρυγγική, κατά την οποία η δυσκολία εντοπίζεται στην προώθηση των τροφών στον φάρυγγα
- η οισοφαγική, κατά την οποία η δυσκολία εντοπίζεται στην προώθηση των τροφών στον οισοφάγο.
Τα αίτια των διαταραχών κατάποσης
Η δυσφαγία μπορεί να εντοπιστεί σε όλες τις ηλικίες, από τα μικρά παιδιά μέχρι και τους ηλικιωμένους, και οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Τα κυριότερα αίτια πρόκλησης των διαταραχών κατάποσης είναι:
- Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση
- Αρτηριακή υπέρταση
- Σακχαρώδης διαβήτης
- Θυρεοειδοπάθεια
- Εγκεφαλικό επεισόδιο
- Εγκεφαλική παράλυση
- Μυϊκή δυστροφία
- Νευρολογικές διαταραχές (πχ Πάρκινσον, Σκλήρυνση Κατά Πλάκας)
- Παράλυση φωνητικών χορδών
- Κακοήθεις όγκοι της στοματικής κοιλότητας
- Χειρουργική επέμβαση στην κεφαλή ή τον τράχηλο
- Συγκεκριμένα φάρμακα (πχ αντικαταθλιπτικά, αντιισταμινικά)
- Προβλήματα στα δόντια.
Τα συμπτώματα των διαταραχών κατάποσης
Οι διαταραχές κατάποσης συνήθως κάνουν την εμφάνισή τους υπό τη μορφή:
- Βήχα, την ώρα της κατάποσης ή αμέσως μετά την κατανάλωση τροφής
- Λόξυγκα
- Γουργουρίσματος την ώρα της κατάποσης ή αμέσως μετά την κατανάλωση τροφής
- Πόνου την ώρα της κατάποσης
- Διαφυγής τροφής ή ποτού από τα χείλη
- Περισσότερου χρόνου και προσπάθεια για την κατάποση
- Αισθήματος ενός ξένου σώματος στον λαιμό ή τον θώρακα
- Πνευμονίας που επαναλαμβάνεται
- Απώλειας βάρους ή αφυδάτωση λόγω της μειωμένης ή ανεπαρκούς πρόσληψης τροφής
Όλα αυτά τα συμπτώματα μπορούν να οδηγήσουν τους ασθενείς σε αμηχανία, κοινωνική απομόνωση, κακή διατροφή και ενυδάτωση και γενικότερες δυσκολίες στην καθημερινότητά τους.
Οι τρόποι αντιμετώπισης των διαταραχών κατάποσης
Ο τρόπος αντιμετώπισης των διαταραχών κατάποσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αιτία ή τις αιτίες που τις δημιούργησε. Σε ένα γενικό πλαίσιο, η δυσφαγία μπορεί να αντιμετωπιστεί με:
- Ασκήσεις κατάποσης για τους μύες που περιλαμβάνει η διαδικασία
- Αντικατάσταση των τροφών που καταναλώνονται με άλλες, πιο εύκολες στην κατάποση
- Λογοθεραπεία
- Φαρμακευτική αγωγή
- Διαστολή οισοφάγου
- Ενδοσκοπική αφαίρεση ξένων σωμάτων
- Χειρουργική επέμβαση, πχ για αφαίρεση όγκου ή κήλης.
Μικρές αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες μπορούν επίσης να ανακουφίσουν από τα ενοχλητικά συμπτώματα. Μείωση του στρες, διακοπή του καπνίσματος, μείωση του αλκοόλ και του καφέ, μείωση του σωματικού βάρους, πολλά και μικρά γεύματα μέσα στην ημέρα αλλά και ύπνος με ανυψωμένο κεφάλι μπορεί να αποδειχθούν σημαντικά βοηθήματα στους ασθενείς.