Η σιαλολιθίαση είναι μια πάθηση των σιαλογόνων αδένων που επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής του ασθενούς, προκαλώντας πόνο, οίδημα και δυσκολία στην πρόσληψη τροφής. Παρότι συχνά δεν είναι γνωστή στο ευρύ κοινό, αποτελεί μια από τις πιο συχνές αιτίες απόφραξης των σιαλογόνων πόρων, και η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της είναι ουσιαστικής σημασίας για την αποφυγή επιπλοκών.
Τι είναι η σιαλολιθίαση
Ο όρος “σιαλολιθίαση” περιγράφει την παρουσία λίθων – μικρών σκληρών μαζών – μέσα στους σιαλογόνους αδένες. Οι σιαλογόνοι αδένες είναι υπεύθυνοι για την παραγωγή και την έκκριση σάλιου, η οποία παίζει καθοριστικό ρόλο στην ενυδάτωση του στόματος, τη διαδικασία της πέψης και την προστασία από μικροοργανισμούς.
Οι λίθοι αυτοί σχηματίζονται όταν άλατα, κυρίως ασβέστιο, εναποτίθενται γύρω από οργανικά υλικά, όπως επιθηλιακά κύτταρα ή βλέννα, που βρίσκονται στο σάλιο. Η σιαλολιθίαση συνήθως ξεκινά χωρίς εμφανή συμπτώματα, ωστόσο, όταν οι λίθοι μεγαλώσουν και αποφράξουν τον εκφορητικό πόρο, το σάλιο δεν μπορεί να εκκριθεί φυσιολογικά, προκαλώντας φλεγμονή, πόνο και διόγκωση του αδένα.
Ποια είναι τα αίτια της σιαλολιθίασης
Τα ακριβή αίτια δεν είναι πάντοτε σαφή, ωστόσο υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που θεωρούνται προδιαθεσικοί.
- Η ανεπαρκής πρόσληψη υγρών,
- η κακή στοματική υγιεινή,
- η χρόνια αφυδάτωση,
- ανατομικά χαρακτηριστικά των εκφορητικών πόρων, όπως το μεγάλο μήκος ή η στενότητα του πόρου στους υπογνάθιους αδένες,
- φαρμακευτικά σκευάσματα που προκαλούν ξηροστομία, όπως κάποια αντιισταμινικά ή αντικαταθλιπτικά,
- συστηματικά νοσήματα όπως το σύνδρομο Sjögren,
αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης της πάθησης.
Ποια είναι τα συμπτώματα και πώς εκδηλώνονται
Η σιαλολιθίαση συχνά γίνεται αντιληπτή όταν προκαλεί έντονα συμπτώματα, ιδίως κατά τη διάρκεια των γευμάτων, καθώς τότε αυξάνεται η παραγωγή σάλιου και προσπαθεί να περάσει μέσα από τον αποφραγμένο πόρο. Ο ασθενής περιγράφει συνήθως πόνο και πρήξιμο κάτω από το σαγόνι ή μπροστά από το αυτί, που επιδεινώνεται όταν μασά ή καταπίνει. Η διόγκωση μπορεί να εμφανίζεται και να εξαφανίζεται ανάλογα με την ένταση της απόφραξης.
Σε πιο προχωρημένες περιπτώσεις, όταν η απόφραξη επιμένει, μπορεί να αναπτυχθεί φλεγμονή του αδένα (σιαλαδενίτιδα), με συνοδό ερυθρότητα, ευαισθησία στην περιοχή και ακόμη και πυώδη έκκριση από το στόμα. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι πιθανή η ανάπτυξη πυρετού και γενικής κακουχίας, στοιχεία που δείχνουν την ανάγκη για άμεση ιατρική αξιολόγηση.
Πώς γίνεται η διάγνωση
Η διάγνωση της σιαλολιθίασης βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη λεπτομερή λήψη ιστορικού και την κλινική εξέταση από τον ωτορινολαρυγγολόγο. Κατά την ψηλάφηση μπορεί να εντοπιστεί η διόγκωση ή ακόμα και ο λίθος, ειδικά αν βρίσκεται κοντά στην έξοδο του πόρου.
Για την επιβεβαίωση της διάγνωσης χρησιμοποιούνται απεικονιστικές εξετάσεις, όπως υπερηχογράφημα, το οποίο είναι ανώδυνο και εξαιρετικά χρήσιμο για την απεικόνιση του λίθου και την εκτίμηση του μεγέθους και της θέσης του. Σε πιο σύνθετες περιπτώσεις, μπορεί να ζητηθεί αξονική τομογραφία ή μαγνητική σιελογραφία για την ακριβή χαρτογράφηση του εκφορητικού συστήματος και την εκτίμηση πιθανών επιπλοκών.
Τι περιλαμβάνει η θεραπευτική προσέγγιση
Η αντιμετώπιση της σιαλολιθίασης εξαρτάται από το μέγεθος, τη θέση και τη συμπτωματολογία του λίθου. Σε μικρούς λίθους που δεν προκαλούν πλήρη απόφραξη, αρχικά προτείνεται συντηρητική αγωγή. Αυτή περιλαμβάνει περισσότερη ενυδάτωση, μασάζ του αδένα, χρήση σκληρών τροφών ή καραμέλας χωρίς ζάχαρη για την πρόκληση παραγωγής σιέλου, καθώς και θερμά επιθέματα. Σε περιπτώσεις επιμόλυνσης χορηγούνται αντιβιοτικά.
Ωστόσο, όταν οι λίθοι είναι μεγαλύτεροι ή επίμονοι και προκαλούν έντονα συμπτώματα, απαιτείται χειρουργική παρέμβαση. Η σύγχρονη ΩΡΛ χειρουργική παρέχει ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους, όπως η σιαλενδοσκόπηση. Η σιαλενδοσκόπηση είναι μια καινοτόμος ενδοσκοπική τεχνική που χρησιμοποιείται για την απεικόνιση και τη θεραπεία προβλημάτων των σιελογόνων αδένων. Περιλαμβάνει τη χρήση ενός λεπτού, εύκαμπτου σωλήνα, του σιαλενδοσκοπίου, που επιτρέπει στους ΩΡΛ να παρατηρούν απευθείας το σύστημα των σιελογόνων αδένων από το εσωτερικό. Αυτή η ελάχιστα επεμβατική τεχνική αποτελεί ένα μέσο τόσο για τη διάγνωση όσο και για τη θεραπεία διαφόρων προβλημάτων των σιελογόνων αδένων χωρίς την ανάγκη χειρουργικής επέμβασης και των συνεπειών της. Η διαδικασία αυτή είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, προσφέρει ταχύτερη ανάρρωση και μειωμένο κίνδυνο επιπλοκών σε σχέση με τις παλαιότερες τεχνικές.
Σε πολύ σπάνιες και προχωρημένες περιπτώσεις, όπου ο λίθος βρίσκεται βαθιά ή ο αδένας έχει υποστεί μη αναστρέψιμη βλάβη, μπορεί να χρειαστεί η χειρουργική αφαίρεση ολόκληρου του σιαλογόνου αδένα, πάντα υπό την καθοδήγηση εξειδικευμένου χειρουργού ΩΡΛ.
Ποια είναι η πρόγνωση και πώς μπορεί να προληφθεί
Η πρόγνωση της σιαλολιθίασης είναι εξαιρετική όταν η διάγνωση τεθεί έγκαιρα και ακολουθηθεί η ενδεδειγμένη θεραπεία. Η απομάκρυνση του λίθου, είτε με συντηρητικά μέσα είτε χειρουργικά, οδηγεί σε άμεση ανακούφιση από τα συμπτώματα και αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας του αδένα.
Η πρόληψη περιλαμβάνει καλές πρακτικές υγιεινής του στόματος, επαρκή κατανάλωση υγρών καθημερινά, αποφυγή παρατεταμένων καταστάσεων ξηροστομίας και έγκαιρη αντιμετώπιση κάθε στοματικής λοίμωξης ή ερεθισμού. Επίσης, σε άτομα με προδιάθεση ή ιστορικό σιαλολιθίασης, η τακτική παρακολούθηση από ΩΡΛ μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην πρόληψη υποτροπών.
Η σιαλολιθίαση είναι μια παθολογική κατάσταση που επηρεάζει τους σιαλογόνους αδένες, με βασικό σύμπτωμα τον πόνο και τη διόγκωση στην περιοχή του στόματος ή του τραχήλου. Αν και μπορεί να ξεκινήσει με ήπια συμπτώματα, η εξέλιξή της μπορεί να γίνει ενοχλητική ή και επικίνδυνη όταν παραμεληθεί. Η έγκαιρη διάγνωση από ωτορινολαρυγγολόγο και η κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση – είτε συντηρητική είτε επεμβατική – οδηγεί συνήθως σε πλήρη αποκατάσταση. Οι εξελίξεις στη σύγχρονη ΩΡΛ χειρουργική επιτρέπουν πλέον στον ασθενή να ανακτήσει γρήγορα την καθημερινότητά του, με ελάχιστη ταλαιπωρία και εξαιρετικά αποτελέσματα.
